Ἐν Χίῳ τῇ 9ῃ Ἀπριλίου 2020
Μνήμη Εὐψυχίου μάρτυρος
Πρωτ. 904
Ἀριθμ.
Διεκπ. 292
ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΑΡ. 44
Πρός
Τόν Ἱερόν Κλῆρον
καί τόν εὐσεβῆ λαόν
τῆς καθ’ ἡμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως
«Καὶ ἐνετείλατο Κύριος ὁ Θεὸς τῷ Ἀδὰμ λέγων· ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ βρώσει φαγῇ. Ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ· ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε» (Γενέσ. β, 16-17).
Χριστιανοί μου!
Ὁ Θεός διά τῆς ἀγάπης, τῆς σοφίας καί τῆς δυνάμεώς Του ἐδημιούργησε τόν ἄνθρωπο. Τόν ἐδημιούργησε «κατ’ εἰκόνα» Θεοῦ (Γενέσ. α΄, 26) (τό νοερόν [νοῦς] καί τό αὐτεξούσιον [ἐλευθέρα βούλησις], τό κυριαρχικόν [ἡ ἐπί τῆς φύσεως κυριαρχία] καί τό κοινωνικόν [ἡ κοινωνία μέ τόν Θεόν καί τούς συνανθρώπους]), καί τόν ἐπροίκησε μέ τά δῶρα τῆς ἀρχέγονης δικαιοσύνης, [ i) ἡ δυνατότης τῆς ἀθανασίας, ii) ἡ δυνατότης τῆς ἀναμαρτησίας, iii) ἡ ἀθωότης, ἀκακία καί ἀγαθότης, iv) ἡ ἀπάθεια, ἀφθαρσία καί ἐλλειψις πόνων καί v) ἡ ἀληθής θεογνωσία καί ἡ κατοχή πολλῶν γνώσεων], καί «καθ’ ὁμοίωσιν» Θεοῦ (Γενέσ. α΄, 26), δηλαδή τοῦ ἔδωσε τήν δυνατότητα, φυλάσσων τό «κατ’ εἰκόνα» καί ἐργαζόμενος τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ νά φθάσῃ εἰς τήν θέωσιν, νά ὁμοιάσῃ μέ τόν Θεόν, νά γίνῃ «κατά Χάριν» Θεός.
Ὁ Θεός τοποθετῶν τόν ἄνθρωπον νά ζήσῃ μέσα εἰς τήν μακαριότητα τοῦ Παραδείσου, ὡς πρώτην ἐντολήν ἔδωσε ἐκείνην τῆς νηστείας: «οὐ φάγητε ἀπ’αὐτοῦ» (Γενέσ. β΄, 17).
Ἡ παρακοή τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ καί ἡ ἄνευ μετανοίας παράβασις τῆς ἐντολῆς τῆς νηστείας ἐσήμαναν τήν ἐξορίαν τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τόν Παράδεισον, τήν φθοράν, τήν ἁμαρτίαν, τόν θάνατον.
Ὡς ἐκ τούτου σημαντική θέσιν εἰς τήν πνευματικήν πορείαν τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ ἔχει ἡ τήρησις τῆς νηστείας.
Νηστεία ἐτήρησαν οἱ Ἰσραηλίτες ὅταν ὁ Θεός κατέβη ἐπί τοῦ ὄρους Σινᾶ διά νά δώσῃ εἰς τόν Μωϋσῆ τίς δέκα ἐντολές Του. «Καί κατεγινόμην ἐν τῷ ὄρει τεσσαράκοντα ἡμέρας καί τεσσαράκοντα νύκτας, ἄρτον οὐκ ἔφαγον καί ὕδωρ οὐκ ἔπιον» (Δευτερ. θ΄,9).
Νηστεία ἐτήρησεν ὁ Προφήτης Ἠλίας «Καί ἐποίησεν Ἠλιού κατά τό ῥῆμα Κυρίου, καί ἐκάθισεν ἐν τῷ χειμάρρῳ Χορράθ ἐπί προσώπου τοῦ Ἰορδάνου. Καί οἱ κόρακες ἔφερον αὐτῷ ἄρτους τό πρωΐ καί κρέα τό δείλης, καί ἐκ τοῦ χειμάρρου ἔπινεν ὕδωρ» (Βασιλ. Γ΄ ίζ΄ 5-6).
Νηστεία ἐτήρησεν ὁ Τίμιος Πρόδρομος «Ἡ δέ τροφή αὐτοῦ ἦν ἀκρίδες καί μέλι ἄγριον» (Ματθ. γ΄,4).
Νηστεία ἐτήρησεν Αὐτός ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός ἐπί τεσσαράκοντα ἡμέρας πρίν νά ξεκινήσῃ τό ἔργον Του (πρβλ. Ματθ. δ΄, 2).
Ὁ ἴδιος μάλιστα διδάσκων τούς μαθητές Του εἶπε: «Τοῦτο δέ τό γένος οὐκ ἐκπορεύεται εἰ μή ἐν προσευχῇ καί νηστείᾳ» (Ματθ. ιζ΄, 21).
Ἔχουσα αὐτά ὑπ’ὄψει ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία, ἡ ὁποία εἶναι Σῶμα Χριστοῦ, στύλος καί ἑδραίωμα τῆς ἀληθείας, ὅρισε τήν ἀκριβῆ τήρησιν τῆς ἐντολῆς τῆς νηστείας, μεταξύ ἄλλων καί μέ αὐστηρώτερον τρόπον, κατά τήν Ἁγίαν καί Μεγάλην Ἑβδομάδα.
Συγκεκριμένως:
Ὁ ξθ΄κανών τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων: «Εἴ τις ἐπίσκοπος, ἢ πρεσβύτερος, ἢ διάκονος, ἢ ὑποδιάκονος, ἢ ἀναγνώστης, ἢ ψάλτης, τὴν ἁγίαν Τεσσαρακοστὴν τοῦ Πάσχα οὐ νηστεύει, ἢ τετράδα, ἢ παρασκευήν, καθαιρείσθω, ἐκτὸς εἰ μὴ δι᾿ ἀσθένειαν σωματικὴν ἐμποδίζοιτο· εἰ δὲ λαϊκὸς εἴη, ἀφοριζέσθω».
Ὁ κθ΄ κανών τῆς ΣΤ΄Οἰκουμενικῆς Συνόδου: «Ὁ τῶν ἐν Καρθαγένῃ διαγορεύει κανών, ὥστε, ἅγια θυσιαστηρίου, εἰ μὴ ὑπὸ νηστικῶν ἀνθρώπων, μὴ ἐπιτελεῖσθαι, ἐξῃρημένης μιᾶς ἐτησίας ἡμέρας, ἐν ᾗ τὸ Κυριακὸν δεῖπνον ἐπιτελεῖται, ἴσως τηνικαῦτα, διά τινας κατὰ τοὺς τόπους προφάσεις τῇ ἐκκλησίᾳ λυσιτελεῖς, τῶν θείων ἐκείνων Πατέρων τοιαύτῃ χρησαμένων οἰκονομίᾳ. Μηδενὸς οὖν ἡμᾶς ἐνάγοντος καταλιπεῖν τὴν ἀκρίβειαν, ὁρίζομεν, ἀποστολικαῖς καὶ πατρικαῖς ἑπόμενοι παραδόσεσι, μὴ δεῖν ἐν Τεσσαρακοστῇ τῇ ὑστέρᾳ ἑβδομάδι τὴν πέμπτην λύει, καὶ ὅλην τὴν Τεσσαρακοστὴν ἀτιμάζειν».
Ὁ ν΄ κανών τῶν Πατέρων τῆς Λαοδικείας: «Ὅτι οὐ δεῖ ἐν τῇ Τεσσαρακοστῇ τῇ ὑστέρᾳ ἑβδομάδι τὴν πέμπτην λύειν, καὶ ὅλην τὴν Τεσσαρακοστὴν ἀτιμάζειν• ἀλλὰ δεῖ πᾶσαν τὴν Τεσσαρακοστὴν νηστεύειν ξηροφαγοῦντας».
Ἀλλ’ ὅμως φιλανθρώπως ἐνεργοῦσα πάντοτε κατά ἀκρωτάτην οἰκονομίαν καί κατά τόν λόγον τοῦ Ἀποστόλου: «ὁ ἐσθίων τὸν μὴ ἐσθίοντα μὴ ἐξουθενείτω, καὶ ὁ μὴ ἐσθίων τὸν ἐσθίοντα μὴ κρινέτω· ὁ Θεὸς γὰρ αὐτὸν προσελάβετο» (Ρωμ. ιδ΄,3), ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία αἴρει κατά περίπτωσιν καί μόνον ἐκτάκτως καί προσωρινῶς τήν ἀκριβῆ καί αὐστηράν τήρησιν τῆς ἐντολῆς αὐτῆς κατά «τό σάββατον διά τόν ἄνθρωπον ἐγένετο, οὐχ ὁ ἄνθρωπος διά τό σάββατον» (Μαρκ. β΄, 27).Διά τοῦτο ἡ Διαρκής Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἐν τῇ Συνεδρίᾳ αὐτῆς τῆς 1ης μηνός Ἀπριλίου ἐ.ἔ. ἀπεφάσισεν καί εἰς τήν ὑπ’ ἀρ. 3018/1654/741/7-4-2020 Ἐγκύκλιον Αὐτῆς ἐπισημαίνει ὅτι «ἐπιτρέπεται, συμφώνως τοῖς θείοις καί ἱεροῖς Κανόσι καί παλαιοτέραις Ἀποφάσεσιν Αὐτῆς (βλ. σχετικῶς τήν ὑπ᾿ ἀριθ. 244/10.2.1917 Συνοδικήν Ἐγκύκλιον), ἡ κατ᾿ οἰκονομίαν λύσις τῆς αὐστηρᾶς νηστείας τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος(ἤτοι τῆς ξηροφαγίας), δι᾿ ὅσους ἐκ τοῦ Χριστεπωνύμου πληρώματος ὑφίσταται ἐπικρεμάμενος κίνδυνος κατά τῆς ὑγιείας καί τῆς ζωῆς των, ἰδίᾳ δέ τῶν ἐγκύων, τῶν λεχῶν, τῶν θηλαζουσῶν, τῶν γερόντων, τῶν ἐν ἀσθενείαις κατακειμένων καί τῶν ἀναρρωνυόντων. Καθίσταται σαφές ὅτι πρόκειται περί ἀναστολῆς ἐφαρμογῆς τοῦ ἱεροῦ Κανόνος καί οὐχί καταργήσεώς του, καί μόνον δι᾿ ὅσους ἔχουν προβλήματα ὑγείας».
Ταῦτα γνωρίζομεν ὑμῖν καί ἐπικαλούμενοι ἐφ’ ὑμᾶς τήν Χάριν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, διατελοῦμεν μετά πατρικῶν εὐχῶν.